بر خلاف باورهای دینی و مذهبی، هنوز عده کثیری از مردم دنیا مرگ رو پایان زندگی می دونن و هیچ سرنوشتی واسه دوران پس از مرگ خود قائل نیستن. امروزه محققان به دنبال راهکارهایی هستن که بتونن دیدگاه منفی این افراد رو نسبت به دوره پساحیات تغییر داده و روزنه امیدی جدید در اونا بسازن. یکی از این راهکارها اینه: بمیر و به صورت یه درخت دوباره جوونه بزن!
امروزه بر همه روشنه که اجزای بدن آدمِ مرده و حتی کفن و تابوت اون، پس از قرار گرفتن در زیر خاک، در دراز مدت تجزیه شده و به عناصر جورواجور مبدل می گردن. بعضی از این عناصر واسه محیط زیست به درد بخور و یه سریای دیگه ضرر دارن. پژوهشای جالبی در این مورد انجام شده و نتایجی باحال حاصل گشته. در ادامه، یافته های یکی از این پژوهشا رو با دقت بیشتر بررسی می کنیم.
«جنیفر دی برویِن»، دانشیار رشته مهندسی بیوسیستم و علم خاک در دانشگاه تِنِسی، یکی از محققانیه که در بخش مورد بحث، پژوهشای جورواجور انجام داده. به باور این محقق، «واسه تشکیل و پیدایش وسایل جورواجور و حتی بافتای زنده، انرژی فراوون صرف می شه.
عمر به درد بخور این پدیده ها در مقایسه با عمر کلی جهان بسیار کوتاه و محدوده. پس از خاکسپاری اجرام و اجسام جورواجور، روند تجزیه در اسرع وقت شروع می شه و چرخه طبیعت فعالیت خود رو از سر میگیره».
بخاطر این، دو طراح ایتالیایی به اسمای «رائول برِتزِل» و «اونا سیتِلی» راه حلی تازه واسه استفاده هر چی بهتر از چرخه طبیعت ارائه دادن؛ راه حلی که کمی جنجالی به نظر می رسه. اونا طرح خود رو «Capsula Mundi» نام نهاده ان؛ این ترکیب-واژه، اصالتی لاتین داره و برابر فارسی اون «کپسول جهان» می شه.
«کپسول جهان»، محفظه ایه که ظاهری مثل تخم مرغ داره و از مواد ارگانیک (طبیعی) ساخته شده. اما کاربرد این کپسول چیه؟ تابوتی مدرن واسه تدفین اجساد.
به گفته برتزل و سیتلی، پس از دفن کپسول مورد اشاره در خاک، پوشش پلاستیکیِ «زیست فروسایش پذیرِ» (Biodegradable) اون فرو می ریزه و بقایای حاصله و محتویات داخلی (جسد آدم) به مواد مُغذی بدل می شه.
در مرحله بعد، این مواد به وسیله نهال درختی که در بالای کپسول تعبیه گشته، مصرف می شن؛ اینجوری، زمینه رشد درخت جفت و جور می شه.
به باور این دو هنرمند ایتالیایی، مرگ هم می تونه به مانند زندگی زایا باشه. اونا هدف خود رو این جور توضیح دادن: خلق گورستانی پر از درخت (به جای سنگ قبر)، کاهش ضایعات زیست محیطی و زایش حیاتی دوباره از دل مرگ.
ایده اولیه ساخت «کپسول جهان» در سال ۲۰۰۳ بوجود اومد. یه روز، هنگام عبور از بخش انتهایی یه نمایشگاه طراحی (نمایشگاهی موسوم به «Salone del Mobile» در شهر میلان)، برتزل و سیتلی متوجه منظره ای ناخوشایند شدن. تعداد زیادی اسباب و لوازم در گوشه ای از محل نمایشگاه تلنبار شده بود. همه اونا، وسایلی در ظاهر، به درد نخور و دور ریختنی بودن.
برتزل، احساس اون موقع خود رو این جور تشریح کرده: «مسابقه ای بزرگ واسه طراحی اشیا و سازه های جدید ترتیب داده شده بود، ولی هیچکی به این فکر نکرده بود که این اجسام چه فرجامی دارن. ً هیچ کدوم از شرکت کنندگان، دور و بر کاربرد حقیقی وسایل تأمل نکرده بود».
برتزل اضافه می کنه: «در اون لحظه، ما به فکر طراحی یه پروژه زیست محیطی افتادیم. مرگ بخشی از زندگی همه ماست اما تو یه نمایشگاه (مثل نمایشگاه طراحی)، هیچکی تمایل نداره به اون فکر کنه.
واقعا، ما دوست نداریم مرگ رو جزئی از بازه زندگی خود حساب کنیم».
به کار گیری علم
کپسولی که الان به وسیله برتزل و سیتلی طراحی شده، تنها توانایی ذخیره خاکستر رو داره، اما طبق پیش بینیای انجام شده، مدلای آینده این کپسول، امکان در بر گرفتن اجساد آدم رو دارن. طراحی کپسول به گونه ایه که اگه بخوان جسدی رو درون محفظه جایگذاری کنن، باید اونو در وضعیتی مثل وضعیت جنین بذارن.
بر مبنای طرح نمونه اولیه، باکتریای موجود در خاک، در قدم اول، پوشش بیوپلاستیک کپسول رو در هم می شکنن و در مرحله بعد، خاکستر موجود درون محفظه، به صورت کم کم در برابر تماس با خاک قرار میگیره. ترتیب روند نامبرده به گونه ایه که ساختار شیمیایی خاکستر به طور محسوس تغییر پیدا نمی کنه.
به باور محققان، تدفین خاکستر در خاک، دست کم در ظاهر، اثرات بد زیست محیطی در بر نداره؛ با این حال، راه و روش سوزوندن اجساد، با بعضی مخالفتای علمی مواجه شده.
دی بروین یکی از این مخالفانه که باور داره، به کار گیری این روش، لازمه صرف اندازه خیلی از انرژیه.
اما این وسط، یه نکته مهم دیگه هم هست.
در روشای سنتیِ پر کردن دندون، از جیوه استفاده می شد.
در بین سوزوندن اجسادی که دندون اونا بدین روش بازسازی گشته، حجم خیلی از جیوه، به خاکستر بر جای مونده از این روند اضافه می شه.
تدفین اینجور خاکستری، شک نداشته باشینً باعث آلودگی خاک می شه.
از همین روست که بعضی از مسئولان سوزوندن اجساد، از فیلترهای جیوه واسه اجرای بهتر کار خود بهره می گیرن.
یکی از ایده های وسوسه کننده واسه پیشرفت طرح «کپسول جهان»، به کار گیری بذر به جای نهال، در قسمت فوقانی محفظه است. البته، «ژاکلین آیتکِنهِد-پترسون» (دانشیار دانشکده علوم خاک و زراعت در دانشگاه «A&M» تگزاس) عقیده داره که به کار گیری نهال بالغ بسیار مؤثرتر میشه.
ایشون در همین زمینه اعلام داشته: «جسد پس از به خاکسپاری، در فاصله وقتی یه سال فاسد می شه و مواد مغذی اون به سرعت در خاک انتشار پیدا می کنه.
پس، به کار گیری یه نهال بالغ در قسمت فوقانی، بسیار مفیدتر میشه. جذب مواد مغذی به وسیله درخت فایده دیگری هم داره که اون، حفاظت از حجم آبای زیرزمینیه».
اما به راستی، به کار گیری این روش واسه طبیعت خوبه؟ دی بروین در این مورد مثبت فکر میکنه و عقیده داره: مشکل کلی در تدفینای سنتی، نبود رد و بدل کردن هوا و باکتریای هوازیه. اجساد در تابوتای به طور کاملً بی درز نهاده می شن و در اعماق زمین دفن می گردن. در این شرایط، روند فساد و تجزیه جسد به صورت ناقص اتفاق میفته».
اون اضافه می کنه: «این کپسولا تا حدودی رد و بدل کردن اکسیژن در محفظه رو ممکن می گردونن. عنصر دیگری که به محیط اضافه می کنن، کربنه (در بیوپلاستیک پوشش کپسول، کربن نهفتهه). یکی از چالشای پیش رو واسه تجزیه اجساد بدن آدم، وجود مقادیر خیلی از نیتروژن در اندام هاست. میکروبایی که واسه تجزیه این اجزا تلاش می کنن، نیازمند کربن هستن تا کارکرد خود رو به بهترین روش بکنن».
دی بروین، در تکمیل عرایض خود اعلام داشته: «از دید علمی و عملی، زمینه واسه ارائه راهکارهای به کار گیری دوره پساحیات جفت و جوره».
مسائل قانونی
درسته که از دید علمی زمینه واسه به کار گیری راهکارهای سبز مثل ایده «کپسول جهان» جفت و جوره اما این وسط، از مشکلات و قوانین فرهنگی هم نباید غافل شد.
یکی از نهادهای مسئول در مورد به کار گیری راهکارهای زیست محیطی واسه مراسم تدفین، مرکزی موسوم به «انجمن تدفین سبز» است. این نهاد که بخش فعالیت اون منطقه آمریکای شمالیه، تحت مجوزهای قانونی پروسهای خود رو پیش می بره. «کِیت کالانیک»، یکی از اعضای این انجمن، در مورد روند فعالیتا اعلام داشته: «در ۲۴ ماه گذشته، ما تماشاگر رشد خیره کننده تمایل مردم به تدفین سبز بوده ایم. هر چی بیشتر پیش میریم، تعداد افراد درخواست کننده واسه به کار گیری راه های تدفین سبز زیاد می شه».
اما مسئله ای که این وسط باقی می مونه اینه که راهکارها و فرآیندهایی مثل تدفین سبز، چقدر با قانون موافق هستن؟ کالانیک در این مورد اعلام داشته: «در کلِ قاره آمریکای شمالی، این پروسها قانونی هستن. ما در آمریکا و کانادا با هیچ گونه منع قانونی یا دولتی علیه اجرای مراسم تدفین سبز مواجه نیستیم».
اما در بقیه نقاط جهان، قضیه فرق داره.
برتزل در این مورد اعلام داشته: «در کشوری مثل ایتالیا، اجرای مراسم تدفین سبز اصلا مجاز نیس.
ما در صدد به کار گیری راهکارهایی مثل جمع آوری امضا هستیم تا بتونیم واسه اجرای مراسمی مثل این، مجوز قانونی به دست بیاریم. البته به طور کاملً مطمئن هستم که واسه تغییر قوانین موجود، راهی دراز در پیش داریم».
